Κάπου ανάμεσα στις Μούσκες και την Κουνουπίτσα υπάρχει ένας όμορφος τόπος. Ένα πλάτωμα με παχιά γόνιμα χώματα και φαρδιές πεζούλες. Προς τη θάλασσα, το πλάτωμα περιβάλλεται από απόκρημνες πλαγιές, σχεδόν αδιάβατες, ενώ στα ανατολικά το όριο της εύφορης γης ορίζει ένα βραχώδες φρύδι, μια εντυπωσιακή πτύχωση λάβας που δημιουργήθηκε από τις παλιές ηφαιστειακές εκρήξεις. Όποιος σταθεί στη ράχη αυτή, βλέπει το Σούνιο και τη Τζιά, και μπορεί να ελέγχει την είσοδο του Σαρωνικού από το Αιγαίο σε όλο της το μήκος.

Εδώ ακριβώς, στον οχυρό και γόνιμο τόπο, έζησαν άνθρωποι για αιώνες, τα χωράφια είναι γεμάτα με ενδείξεις δραστηριότητας από την εποχή του Χαλκού (3000πΧ) μέχρι και σήμερα.

Τα δύο μικρά βυζαντινά εκκλησάκια, ο Άγιος Δημήτριος και ο Άι Γιάννης, χτίστηκαν ακριβώς στο χείλος της λάβας περί τα τέλη του 13ου ή αρχές 14ου αιώνα.

Τότε υπήρχε μικρό χωριό εδώ, ο τρίτος και μικρότερος οικισμός των Μεθάνων μετά την Παναγίτσα και τον Προφήτη Ηλία.

Ο Άγιος Δημήτρης κρύβει πολλά μυστήρια που μάλλον δε θα λύσουμε ποτέ.

Το μικρό εκκλησάκι είναι χτισμένο πάνω στα ερείπια παλαιότερης μεγαλύτερης εκκλησίας η κατασκευή της οποίας δεν μπορεί να χρονολογηθεί. Ποιος και γιατί την κατεδάφισε;

Το ιερό της παλαιάς εκκλησίας διατηρήθηκε και ενσωματώθηκε στον Άγιο Δημήτριο και δείχνει δυσανάλογα μεγάλο για το μικρό εκκλησάκι.

Το εσωτερικό έχει πλούσιο διάκοσμο από αγιογραφίες σε πάρα πολύ κακή κατάσταση, δυστυχώς. Κάποια κεραμίδια έχουν εδώ και δεκαετίες χαθεί από τη σκεπή και τα νερά της βροχής αργά αλλά αδιάκοπα, καταστρέφουν και διαβρώνουν τον διάκοσμο, ο σοβάς σε κάποια σημεία της σκεπής, μετά από 7 αιώνες, έχει αρχίσει να πέφτει στο πάτωμα. Μάλλον οι αγιογραφίες φιλοτεχνήθηκαν αμέσως μετά την κατασκευή της εκκλησίας με την τεχνοτροπία του ‘fresco’.  Παρά τις φθορές στις μορφές των Αγίων μορφών, το εκκλησάκι είναι πανέμορφο και εντυπωσιακό.

Μελετώντας τις αγιογραφίες, αντιλαμβάνεται κανείς ότι παρουσιάζονται πέντε σκηνές από τη ζωή του Αγίου Γεωργίου αντίθετα με τον Άγιο Δημήτριο που παριστάνεται μια φορά. Άρα μάλλον η εκκλησία ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο αρχικά και κάποια στιγμή, για λόγους που δε θα μάθουμε ποτέ, ο τιμώμενος Άγιος άλλαξε. Πιθανότατα μετά από κάποιο διάστημα εγκατάλειψης;

Πανέμορφο αρχιτεκτονικό στοιχείο είναι τα εντοιχισμένα κεραμίδια που σχηματίζουν διακοσμητικές ταινίες στη βόρεια και τη νότια όψη αλλά και η διακόσμηση του υπέρθυρου της εισόδου. Πάνω από την είσοδο, στην εσοχή του δημιουργείται, κάποτε υπήρχε κάποιο κεραμικό διακοσμητικό σκεύος.

Εντυπωσιακά πλατιά βυζαντινά κεραμίδια, πιθανότατα τα πρωτότυπα, βρίσκονται ακόμα στη θέση τους.

Η ιερή τράπεζα αποτελείται από 2 μαρμάρινα κιονόκρανα με πλούσιο γλυπτικό διάκοσμο. Τα κιονόκρανα έχουν μεταφερθεί από άλλη παλαιότερη εκκλησία και δεν συνάδουν με τα υπόλοιπα στοιχεία του κτιρίου. Από την γλυπτική διακόσμηση τους, χρονολογούνται στα μέσα του 6ου αιώνα μΧ, δηλαδή είναι εφτακόσια χρόνια παλαιότερα από το μικρό εκκλησάκι! Βάσει της χρονολόγησης αυτής, δεν αποκλείεται τα κιονόκρανα να προέρχονται από την παλαιότερη εκκλησία του Αγίου Νικολάου στην ομώνυμη παραλία του Αγίου Νικολάου!

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν χαράγματα πάνω στις αγιογραφίες, κυρίως γαλέρες και καραβέλες όπως επίσης ζώα και πολλές ημερομηνίες. Οι τύποι των χαραγμένων πλοίων έπλεαν στη μεσόγειο από τον 13ο ως τον 18ο αιώνα. Πριν από αιώνες κάποιοι άφησαν το αποτύπωμά τους πάνω στις ήδη παλιές αγιογραφίες. Πειρατές; Πρόσφυγες; Ναυαγοί; Επισκέπτες; Άγνωστο.

Ένα οστεοφυλάκιο με κόκκαλα από πολλούς ανθρώπους στην περιοχή της εκκλησίας, μπορεί να σημαίνει ότι κάποτε υπήρξε εδώ μικρό μοναστήρι.

Τα στοιχεία και τα ευρήματα είναι πολύ λίγα για να συνθέσουμε την ιστορία 5000 ετών της περιοχής και τα 700 χρόνια του Αγίου Δημητρίου αλλά η συνείδηση της ύπαρξης του μακρού παρελθόντος αλλάζει την εμπειρία της επίσκεψης αυτού του άσημου πανέμορφου μικρού ναού.

Η απομακρυσμένη θέση του και η δύσκολη πρόσβασή του το έχουν φέρει στην εγκατάλειψη αλλά έχουν συγχρόνως διασώσει μοναδικά στοιχεία που χάθηκαν από άλλα αντίστοιχα μνημεία των Μεθάνων λόγω των λάθος ανακαινίσεων που γίνονται με καλό σκοπό αλλά ολέθρια αποτελέσματα. Οι επεμβάσεις στα μνημεία πρέπει να γίνονται μόνο από ειδικούς επιστήμονες σε συνεργασία με την αρχαιολογία.

Δεν υπάρχουν μονοπάτια που να οδηγούν στο εκκλησάκι και κατά κάποιο τρόπο πρέπει να χαθείς για να το βρεις. Άλλο ένα καλά κρυμμένο μυστικό στα βουνά των Μεθάνων.

Κείμενο & Φωτογραφίες: Ηλίας Ρίζος

Copyright: www.volcanotrails.gr

Πηγές: A rough and Rocky Place, Harmish Forbes and Christropher Mee, Liverpool University Press

              Meaning and Identity in a Greek Landscape, Harmish Forbes, Cambridge

              Graecia Capta, Susan Alcock, Cambridge